ÇOCUK FELCİ (POLİOMİYELİT)

Prof. Dr. Necdet Altun

TANIM

NEDENLER VE PATOLOJİ

1. Direkt etki: Virüsün toksik etkisidir.           
2. İndirekt etki: Herhangi bir mikroorganizmanın canlı dokularda oluşturduğu etkidir, ödem, iskemi ve kanamalar meydana gelir. Her iki etki sonucunda da canlı hücreler tahrip olur. Söz konusu olan motor hücrelerdir ve bu hücrelerin bulunduğu segmentlerden çıkan motor sinirlerin innerve ettikleri adele gruplarında gevşek felçler meydana gelir.  

HASTALIĞIN SEYRİ

Hastalığın, üç ana dönemi vardır. Bunlar, akut dönem, iyileşme dönemi ve sekel dönemidir.

Akut dönem:

Felç öncesi (Preparalitik) dönem:

Felç (Paralitik) Dönemi:

İyileşme dönemi:

Sekel dönemi:

• Kalça: İliotibial bandın kontraktürüne bağlı olarak, kalçada abdüksiyon, fleksiyon ve dış rotasyon kontraktürü gelişir. İlyak kanat kontraktür tarafına doğru çekilir ve pelvik oblisite meydana gelir. Pelvik oblisiteye bağlı olarak karşı taraf kalçasında subluksasyon gelişebilir.
• Diz: İliotibial bandın kontraktürü dizde fleksiyon, valgus ve tibiada dış rotasyon deformitesine neden olur. Kuadriseps adelesinin felci dizde fleksiyon kontraktürüne, diz fleksörlerinin felci genu rekurvatuma neden olur.
• Ayakbileği ve ayak: Ayak ve ayak bileği dorsofleksörlerinin felci ekin deformitesine, triseps surae’nin felci ise pes kalkaneuas’a neden olur. Peroneal grup felçli ise ayakta varus, tibialis posterior felçli ise valgus meydana gelir. Ayak bileği ve parmak dorsofleksörleri ile gastroknemius felcinde pes ekinus deformitesi gelişir. Poliomiyelitte üst ekstremiteler alt ekstremitelere oranla daha az tutulur (Yukarıdaki resimde, 15 yaşında kız çocuğunda, sol bacakta kısalık, incelme, omurgada kifoz ve buna bağlı olarak gövde boyunda kısalık görülüyor).  

TEDAVİ

Akut dönemde tedavi:

İyileşme döneminde tedavi:

Sekel döneminde tedavi:

1. Yumuşak dokuya yönelik girişimler,
2. Kemiğe yönelik girişimler,
3. Kombine girişimler. 

Yumuşak doku girişimleri:

• Kontraktürlerin giderilmesi: Bunun için kontrakte olmuş, tendon, kapsül ve bağlar gibi yumuşak doku yapılarnda gevşetme yapılır. Bu yöntemler şunlardır:
• Tenotomi: Kontrakte olmuş adelenin tendonu yapışma yerinden kesilir.  
• Tenoplasti: Kontrakte olmuş adele tendonu kesilmez ama uzatılır.  
• Kapsülotomi: Kontrakte olmuş eklem kapsülünün gevşetilmesidir.
• Tendon transferi (Kas gücünü restore etmek: Bu amaçla tendon transferleri yapılır. Bu; felçli, fakat önemli fonksiyonu olan bir adelenin görevinin üstlenmek için başka bir adelenin transfer edilmesi girişimidir. Tendon transferinin başarılı olabilmesi için bazı prensiplere uyulması gerekir:   

Kemiğe yönelik girişimler:

Düzeltici osteotomiler:

Artrodezler:

Ekstermite eşitleme girişimleri:

Bir kaç yöntemle yapılır.

• Kısaltma girişimleri: iki tarafı eşitlemek için, sağlam kemiğin kısaltılması işlemidir. Bugün uygulanan bir yöntem değildir.
• Uzamanın durdurulması girişimleri. Sağlam taraftaki uzama geçici bir süre veya tamamen durdurularak, iki taraf arasýnda eşitlik sağlanmaya çalışılır. Bu amaçla epifiz plaklarına müdahale edilir. Bu işleme epifizyodez denir. Bir “U” çivisi yardımı ile epifiz plağı geçici bir süre hapsedilirse, bu işlem devam ettiği süre içinde uzama gerçekleşmez, “U” çivisi alındığında uzama tekrar devam eder. Buna geçici epifizyodez denir. Epfiz plakları üzerinde açılan oluklara, otojen bir kemik blok konularak kaynama sağlanırsa, artık bu epifiz plağından bir daha uzama olmaz. Buna da kalcı epfizyodez denir.
• Kemik uzatma girişimleri: Kısa kalmış kemiğe yönelik girişimlerdir, bir kaç yöntemle yapılır.
  • Kemik cisminden yapılan uzatma: İlk uygulamalar bu şekilde yapılmıştır. Bu amaçla kemik cisminde bir osteotomi yapıldıktan sonra, eksternal fiksatör monte edilir. Hergün 1 mm olmak kaydı ile distraksiyon yapılır. Bu arada birbirinden uzaklaşan kemik uçları arasındaki boşluğu yeni kemik dokusu doldurur, uzatma işlemi tamalandıktan bonra kaynamanın tamamlanması beklenir.
  • Metafizden yapılan uzatma: Metafizin kanlanması, cisme göre daha iyi olduğu için metafizden uzatma sonuçları daha iyidir.
  • Epifiz plaklarından uzatma: Osteoblastik aktivite daha güçlüdür. Bu nedenle uzatma bölgesinde kaynama sorunu görülmez, ancak ekleme yakın olması, eklem sertliği gibi, eklemlerde çıkık gibi bazı sorunlara neden olur, öte yandan epifiz plağına kaynama oluşacağı için, kalıcı epfizyodeze neden olur. Metafizden uzatma bugün daha çok uygulanan yöntemdir. Sekel döneminin diğer sorunları olan paralitik skolyoz ve paralitik kalça çıkığı, kendi tedavi prensipleri içinde tedavi edilirler. Kendi başlıkları altında anlatıldığı için burada söz edilmemiştir.

Kaval kemiğinde (tibia) eksternal fiksatörle kemik uzatma girişimi. Solda uzatma cihazı uygulanmış, sağda uzatma işlemi tamamlanmış ve eksternal fiksatör çıkartılmış. Uzayan ve yeni kemik dokusu oluşan kısım okla gösterilmektedir.